اجرتالمثل چیست؟
اجرتالمثل ایام زوجیت، بهای خدمات و کارهایی است که زوجه در طول زندگی مشترک در منزل انجام داده و عرفاً برای آن اجرت تعیین میشود؛ مانند خانهداری، نگهداری و پرورش فرزند، آشپزی، نظافت و… . شرط محوری این حق، عدم قصد تبرع (انجام رایگان و از سر بخشش) است.
مبنای قانونی و ارکان
- رکن اول: انجام کارهای دارای ارزش مالی به درخواست یا با رضایت زوج.
- رکن دوم: عدم قصد تبرع از سوی زوجه (فرض حقوقی بر عدم تبرع است؛ زوج باید خلافش را اثبات کند).
- رکن سوم: امکان ارجاع به کارشناس رسمی برای تعیین مبلغ.
تفاوت با «نحله» و «نفقه»
| نهاد | ماهیت | زمان و شرایط | مرجع تعیین |
|---|---|---|---|
| اجرتالمثل | بهای خدمات قابل اجرت زوجه | در طلاق یا پایان زندگی مشترک؛ با احراز عدم قصد تبرع | کارشناس رسمی + حکم دادگاه |
| نحله | بذل مالی از سوی زوج به تشخیص دادگاه و به تناسب سالهای زندگی/وضعیت مالی | معمولاً در فرض عدم امکان تعیین اجرتالمثل یا عدم احراز شرایط آن | ارجاع به انصاف/تشخیص قاضی |
| نفقه | هزینههای جاری زندگی زوجه در زمان زوجیت | در حین زندگی مشترک و با تمکین زوجه | عرف/کارشناس/حکم دادگاه |
شرایط استحقاق و موارد عدم تعلق
- انجام کارهای منزل به درخواست یا رضایت زوج (یا عرف زندگی مشترک).
- عدم قصد تبرع زوجه؛ اصل بر عدم تبرع است مگر زوج خلافش را ثابت کند (مثلاً اقرار کتبی زوجه).
- مطالبه معمولاً همزمان با طلاق یا پس از آن طرح میشود؛ امکان طرح مستقل هم وجود دارد.
نحوه محاسبه توسط کارشناس
کارشناس با توجه به معیارهای زیر رقم اجرتالمثل را تقویم میکند:
- مدت زندگی مشترک و دورههای مؤثر (مثلاً ایام بارداری/شیردهی).
- حجم و نوع خدمات: خانهداری، نگهداری کودک/سالمند، مدیریت خانه، پختوپز، نظافت و…
- عرف منطقه و نرخ خدمات مشابه (دستمزد روز/ماه کمکمنزل، پرستار کودک، …).
- کیفیت و استمرار خدمات و وضعیت اقتصادی خانواده.
جمعِ (دستمزد ماهانه عرف هر خدمت × تعداد ماههای ارائه آن خدمت) = اجرتالمثل برآوردی
رقم نهایی پس از جمعبندی و اعمال تعدیلهای کارشناسی پیشنهاد و با رأی دادگاه قطعی میشود.
مدارک و مستندات لازم
- سند ازدواج، شناسنامه و کارت ملی
- دلایل استمرار زندگی مشترک و انجام خدمات (شهادت شهود، همسایگان، اعضای خانواده)
- قرائن هزینهای: فاکتورهای خرید منزل، برنامه روزمره، پیامها/اسناد مرتبط (در صورت لزوم)
- هر مدرکی که نشان دهد کارها به درخواست/رضایت زوج انجام شدهاند
مراحل مطالبه اجرتالمثل (گامبهگام)
تنظیم دادخواست
عنوان: مطالبه اجرتالمثل ایام زوجیت + دلایل و خواسته ارجاع به کارشناس.
ارجاع به کارشناس رسمی
تعیین مدت، نوع خدمات و محاسبه رقم پیشنهادی با توجه به عرف و شواهد.
رسیدگی دادگاه و صدور رأی
پس از دفاعیات طرفین و بررسی نظریه کارشناسی، حکم اجرتالمثل صادر میشود.
اجرا و وصول
از طریق اجرای احکام: توقیف اموال/حسابها/حقوق تا وصول کامل.
اجرای رأی و وصول مطالبات
- در صورت قطعیشدن حکم، اجرای احکام میتواند نسبت به توقیف اموال، مسدودسازی حسابها یا کسر از حقوق اقدام کند.
- در صورت اعسار زوج، امکان تقسیط مبلغ وجود دارد؛ عدم پرداخت اقساط → پیگیری قانونی.
نکات پروندهای و خطاهای رایج
- حتماً عبارت «عدم قصد تبرع» را در شرح خواسته بیاورید.
- روی مدت و نوع خدمات تمرکز کنید؛ کلیگویی رقم کارشناسی را کاهش میدهد.
- اگر همزمان دعوای مهریه/نفقه دارید، ترتیب طرح و حوزه صالح را دقیق مدیریت کنید.
- در صورت اختلاف شدید، شهود معتبر معرفی کنید (همسایگان، اقوام نزدیک).
سؤالات متداول
آیا اجرتالمثل فقط در زمان طلاق قابل طرح است؟
اگر زوج ادعا کند کارها از سر محبت بوده است؟
تفاوت اجرتالمثل با نحله چیست؟
با دریافت اجرتالمثل، مهریه از بین میرود؟
در صورت اعسار زوج، وصول چگونه است؟
نیاز داری رقم اجرتالمثل دقیقتر برآورد بشه؟
پروندهات رو بررسی میکنیم و برای کارشناسی، مدارک و شهود آمادهات میکنیم.
مطالب مرتبط خانواده
مهریه · نفقه · طلاق به درخواست زوجه · طلاق توافقی · استرداد جهیزیه